CATS

Auteur: Red het Onderwijs Team

Rode kaart voor Nationaal Programma Onderwijs (po en vo)

Rode kaart voor Nationaal Programma Onderwijs (po en vo)

Rode kaart voor Nationaal Programma Onderwijs (po en vo)

Het eenmalig doneren van 5,8 miljard euro aan het PO en VO is een ondoordacht besluit dat leidt tot verspilling en bureaucratie. Deze manier van handelen helpt de sector niet en levert op termijn zelfs een risico voor de reputatie van het primair en voortgezet onderwijs.

25 maart 2021

Eén maand voor de verkiezingen maakten de ministers Van Engelshoven en Slob bekend dat zij 8,5 miljard euro in het onderwijs investeren ten behoeve van het wegwerken van leerachterstanden, ontstaan door het coronavirus en de daaraan gepaarde terugval in onderwijskwaliteit. Het Nationaal Programma Onderwijs richt zich op herstel en ontwikkeling van onderwijs, inhalen en compenseren van vertraging en ondersteunen van leerlingen en studenten die het moeilijk hebben. Het bedrag is bedoeld voor iedereen, van de kleuter in groep één tot en met de promovendus aan de universiteit.

De financiën voor het hoger onderwijs heeft een concreet doel, zoals verlaging van het collegegeld en extra tijd voor promovendi. Het oogt als een voor de hand liggende compensatie voor aantoonbaar geleden schade. 644 Miljoen euro om het groeiend aantal studenten te verwerken, komt tegemoet aan een al jaren rondzingende hulpvraag. 

Maar hoe anders ligt dat voor de 5,8 miljard euro voor het PO en VO? 6600 Basisscholen ontvangen gemiddeld 180.000 euro, 650 middelbare scholen ontvangen gemiddeld 1,3 miljoen euro. Dit is incidenteel geld. Na ruim twee jaar stopt de regeling. 

Dit is geen goed idee omdat …

  1. …. het kwantificeren en duiden van achterstanden, ontstaan ten tijde van corona, zowel in het PO als het VO, in het gehele land, is buitengewoon lastig, zo niet onmogelijk. 
  1. Op de meeste scholen, vooral in het VO, weet niemand welke leerlingen achterstanden hebben, waarin ze achterstanden hebben, hoe groot die achterstanden zijn en wat de beste aanpak is om die achterstanden weg te werken. De omvang van het bedrag is dus niet gekoppeld aan een deugdelijke analyse van het probleem. Dit brengt een groot risico van verspilling van geld, tijd en energie met zich mee.
  1. Om dit risico te voorkomen moeten scholen een plan maken, waarmee op basis van een eigen inventarisatie en met een bewezen aanpak, achterstanden kunnen worden weggewerkt. Deze bureaucratische procedure suggereert controle, maar is nauwelijks uitvoerbaar en kost de scholen vooral bureaucratische energie. Bovendien is ons geen ‘bewezen aanpak’ voor deze complexe problematiek bekend.  
  1. De echte schaarste ligt bij de kwantiteit en kwaliteit van leraren en bij hun gebrek aan tijd om het werk goed te doen. Deze schaarste aan leerkracht en leerkrachten resulteerde ook zonder corona in ernstige leerachterstanden bij onze leerlingen. Precies daaraan kunnen scholen met dit incidentele geld niets doen. Scholen zullen genoodzaakt zijn om bij uitzendbureaus en huiswerkinstituten hun diensten in te kopen. Het is zeer de vraag of dit de beoogde kwaliteitsimpuls op zal leveren. 
  1. 5,8 Miljard euro is heel veel geld. Eerdere ervaringen met het beschikbaar stellen van grote bedragen zonder concrete doelen leren dat dit resulteert in reputatieverlies, gevolgd door een voorspelbare politieke reflex. Bij de eerstvolgende bezuinigingsronde, en die komt gegarandeerd, krijgt het onderwijs de rekening gepresenteerd. Dit gejojo met financiële middelen – eerst ruimhartig geven dan weer bezuinigen – belemmert het oplossen van de structurele kwaliteitsproblemen in het funderend onderwijs.

Onze opvatting

Het is goed dat de ministers erkennen dat door corona problemen zijn ontstaan in het onderwijs. Het is ook prijzenswaardig dat ze budget vrijmaken om hier wat aan te doen. Het geld voor het hoger onderwijs oogt bovendien doelgericht en verstandig. Maar veruit het grootste deel van het bedrag is voor het PO en VO. De problemen zijn daar structureel, corona zou die problemen kunnen uitvergroten, maar echt weten doen we dat (nog) niet. Precies daarom oogt de aanwending van dit enorme bedrag ongericht. De procedure om het geld ook daadwerkelijk te ontvangen is bovendien ingewikkeld en bureaucratisch, wat het perspectief op succes er niet beter op maakt. 

Deze ondoordachte omgang met groot geld, zonder een helder zicht op succes en prestaties, helpt de sector niet en levert op termijn zelfs een risico op. Een zwakke sector die budget ontvangt en niet levert, mag de volgende ronde met de pet in de hand achter aansluiten. Het PO en VO hebben fundamentele kwaliteitsproblemen en kunnen zich deze status niet veroorloven. Vandaar deze rode kaart.

Referenties
8,5 Miljard euro voor Nationaal Programma Onderwijs | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl
Aandachtspunten bij het Nationaal Programma Onderwijs | Kamerstuk | Algemene Rekenkamer

Addendum
Menukaart NPO: Een hagelschotbenadering – kirschner-ED (kirschnered.nl)
In deze blog bespreken Jaap Scheerens en Paul Kirschner kritisch de Menukaart. Interventies voor het funderend onderwijs van het Nationaal Programma Onderwijs.

Het Red Team Onderwijs – Sarah Bergsen (schoolleider bo), Anna Bosman (hoogleraar pedagogiek en lerarenopleider), Sezgin Cihangir (directeur Nederlands Mathematisch Instituut), Jan Drentje (schoolleider, leraar, wetenschapper), Ton van Haperen (docent vo, lerarenopleider), Paul Kirschner (emeritus-hoogleraar onderwijspsychologie), Jaap Scheerens (emeritus-hoogleraar onderwijsorganisatie en -management), Gert Verbrugghen (docent Engels vmbo), Gerard Verhoef (wiskundedocent, bestuurslid BON), Theo Witte vz (vakdidacticus en lerarenopleider).

Rode kaart voor Nieuwe Leerweg vmbo

Rode kaart voor Nieuwe Leerweg vmbo

Rode kaart voor Nieuwe Leerweg vmbo

Het schrappen van een algemeen vormend vak ten behoeve van de nieuwe leerweg vmbo belemmert de doorstroommogelijkheden en staat daarmee haaks op het vergroten van kansengelijkheid.

17 maart 2021

De komende jaren worden de Gemengde Leerweg (GL) en de Theoretische Leerweg (TL, de oude mavo) van het vmbo samengevoegd. Dit gebeurt naar aanleiding van een advies van De Onderwijsraad: Herkenbaar vmbo met sterk vakmanschap. Vanwege de terugloop van het leerlingenaantal en een betere profilering van het beroepsonderwijs adviseert de Raad om niet langer vier maar twee leerwegen aan te bieden: een opleiding voor vakmanschap (nu Basis en Kader) en een mavo-opleiding gericht op doorstroming mbo of havo. Hiertoe zou de GL-opleiding samengevoegd moeten worden met de TL. Aangezien de GL al een praktijkvak kent, zou in het vervolg ook de TL een praktijkcomponent moeten kennen. Doel hiervan moet zijn om zowel de aansluiting op het mbo als die op de havo te verbeteren (met opstroom-klassen). 

Vervolgens heeft het ministerie een stuurgroep ingesteld die hier invulling aan heeft gegeven. Er draaien inmiddels pilots onder toezicht van het SLO om De Nieuwe Leerweg vorm te geven. De stuurgroep heeft ervoor gekozen om aan De Nieuwe Leerweg een verplicht praktijkvak toe te voegen (320 klokuren). 

Door het gebrekkige vooronderzoek naar de problemen en mogelijke oplossingen zijn de aanbevelingen van de commissie Dijsselbloem voor dit vernieuwingsvoorstel onvoldoende nagevolgd.     

Wat zijn de nadelen?

A doorstroming naar de havo wordt moeilijker 

Door de verplichting van een extra praktijkvak moet er een algemeen vormend vak verdwijnen. Dat betekent dat de TL-opleiding in het vervolg geen 6 maar 5 algemeen vormende vakken zal hebben. Omdat de havo 7 algemeen vormende vakken kent, wordt het het verschil in vormende vakken groter, namelijk 2. Hiermee wordt de doorstroming naar de havo ernstig belemmerd.

TL-leerlingen hebben sinds kort een doorstroomrecht naar de havo als zij een zevende vak volgen. Door de keuze voor een verplicht praktijkvak heeft de Nieuwe Leerweg opnieuw een achterstand van 1 algemeen vormend vak ten opzichte van de havo.

Dit past niet in het streven naar gelijke kansen en het vergroten van de mogelijkheden tot stapelen.

B Verschraling van het aanbod schaadt de ontwikkeling van jongeren

Het invoeren van een verplicht, omvangrijk, praktijkvak leidt ertoe dat voor de meeste leerlingen de vakkenkeuze wordt beperkt. Het wordt bijna onmogelijk om een tweede moderne vreemde taal te kiezen of een combinatie van natuurkunde/scheikunde of aardrijkskunde/geschiedenis. Alleen als leerlingen meer dan zes vakken volgen, dus extra vakken, valt de schade mee. Maar: daarmee is de invoering van een praktijkvak een forse verzwaring van de opleiding voor degenen die willen doorstromen naar de havo. 

Ook dit past niet bij het uitgangspunt van kansengelijkheid. Deze verzwaring past ook niet bij het uitgangspunt van curriculum.nu dat de overladenheid van onderwijsprogramma’s juist wil terugdringen. 

C De route vmbo – mbo – hbo wordt hierdoor verzwakt

Naast de doorstroomroute vmbo – havo bestaat er een wat omvang betreft belangrijkere route van doorstroming, namelijk die van vmbo naar mbo en vervolgens hbo. Ook voor leerlingen die deze route volgen, is het een handicap dat zij een algemeen vormend vak missen: zoals een tweede moderne vreemde taal als ze bijvoorbeeld een toeristische richting kiezen. Of biologie als ze verder willen in de zorg. Minder algemene vorming is niet in het belang van jongeren die in hun verdere studieloopbaan hierop moeten kunnen terugvallen.

Ons standpunt

Verzwakking van de algemeen vormende component voor vmbo-leerlingen is niet in hun belang, het belemmert de kans op doorstroming en bevordert daarmee de kansenongelijkheid.

Het toevoegen van praktijkonderdelen in combinatie met oriëntatie op het beroepsonderwijs kan een goede zaak zijn. Dit kan beter worden geïntegreerd in het curriculum, dus bij een herziening van de eindtermen voor de verschillende vakken.

Ten slotte wijzen wij erop dat het van de ontwikkelde praktijkvakken de vraag is of deze goed voorbereiden op beroepspraktijken die in het mbo worden onderwezen. Ons is bijvoorbeeld geen onderzoek vanuit de mbo-vraagkant bekend. De nadruk ligt op algemene studievaardigheden (formuleren van onderzoeksvragen, plannen, onderzoeken, rapporteren) die niet noodzakelijk samenhangen met specifieke beroepspraktijken. Bovendien wordt door de keuze voor één specifiek praktijkvak de oriëntatie op het mbo beperkt.

Referenties
Profielen in het vmbo | Advies | Onderwijsraad
Nieuwe leerweg – Sterk Beroepsonderwijs

Het Red Team Onderwijs – Sarah Bergsen (schoolleider bo), Anna Bosman (hoogleraar pedagogiek en lerarenopleider), Sezgin Cihangir (directeur Nederlands Mathematisch Instituut), Jan Drentje (schoolleider, leraar, wetenschapper), Ton van Haperen (docent vo, lerarenopleider), Paul Kirschner (emeritus-hoogleraar onderwijspsychologie), Jaap Scheerens (emeritus-hoogleraar onderwijsorganisatie en -management), Gert Verbrugghen (docent Engels vmbo), Gerard Verhoef (wiskundedocent, bestuurslid BON), Theo Witte vz (vakdidacticus en lerarenopleider).